Chúng tôi đến bản Hangkia ở Mai Châu vào một ngày đầu năm mới, khi ở dưới xuôi không khí Tết đang tràn ngập và chúng tôi muốn nhìn thấy sự khác biệt ở một nơi cách Hà Nội khoảng 190km.
Vẫn tiếp tục đi trên đường QL6, không rẽ xuống TX Mai Châu chúng tôi đi thêm khoảng gần 40km và rẽ trái qua chợ Pà Cò để lên núi.
Bản Hang Kia nằm trong một thung lũng nhỏ, rất bình yên và dường như ít chịu ảnh hưởng của thế giới bên ngoài.
Từ trên núi nhìn xuống bản Hangkia thật bình yên và có phần khá “thơ mộng”. Trên đường đi, chúng tôi gặp một vài cô cậu thanh niên trong bộ trang phục đẹp ngày Tết đi xe máy ngược chiều với chúng tôi – họ đi ra thị xã.
Nhưng vào bản thì dường như không thấy có gì là không khí Tết cả. Đường trong bản khá vắng vẻ, tôi thấy một cụ già đeo gùi như chuẩn bị đi làm.
Lũ trẻ chơi đùa trước của nhà trong bộ quần áo bình thường, không có vẻ gì là ngày Tết.
Người H’mong trước đây sống du canh, du cư và thường ở trên núi cao, nên nhà của họ rất đơn giản, mái nhà rất thấp để ngăn mây tràn vào nhà, nền nhà thường chỉ là đất nèn chặt. Nhà người H’Mong ở Hang Kia, Mai Châu có lẽ là nơi định cư chắc mới qua một hai thế hệ, nhưng được xây khá kiên cố, thường có hai gian, gian nhỏ phía sau là bếp.
Những người phụ nữ tụ tập ngồi khâu ngoài sân, vì trong nhà rất tối.
Bản Hang Kia đã có hệ thống dẫn nước suối tập trung và cung cấp cho dân bản, nên cuộc sống văn minh và sạch sẽ hơn nhiều so với các bản H’Mong khác. Bọn trẻ đang chơi đùa trên nóc bể chứa nước sạch của bản.
Chúng tôi đi dạo trong bản, rất khó bắt chuyện với người dân ở đây vì dường như họ không muốn nói chuyện, hay bận rộn với công việc của họ. Những ánh mắt nhìn chúng tôi đầy mệt mỏi, dường như muốn nói chúng tôi, những người khách du lịch đã làm phiền họ quá nhiều mà chẳng mang lại lợi ích gì cho họ cả.
Cách đây 24 năm, tôi đã từng đi trekking và ngủ lại bản Hang Kia này trong một nhà dân. Khi đó, du lịch Hòa Bình đưa một xe tải chở chăn, ga gối đệm đến trước, dọn dẹp chỗ ngủ và nấu ăn cho khách tại một nhà dân bình thường, còn chúng tôi và khách du lịch thì đi bộ vượt đèo, qua suối và những vườn hoa thuốc phiện nhiều màu để tới bản. Khi đó nước rất hiếm, người dân phải vác từng khúc tre nứa đi lấy nước từ suối về, nên nhà họ rất bẩn. Tôi không quên được cái đêm đó vì đã bị lũ rận quấy nhiễu.
Lần đầu tôi đến bản thì nhà nào cũng có mảnh vườn hoa thuốc phiện nở hoa rất đẹp. Giờ chỉ còn màu vàng của hoa cải. Nhưng nghe nói ở quanh khu vực này vẫn là trung tâm của việc buôn bán thuốc phiện…
Chúng tôi định ngủ lại đêm tại bản, nhưng không có gia đình nào có dịch vụ homestay, mà chỉ có thể ngủ tại một hai ngôi nhà sàn ở đầu bản, được dựng riêng cho khách du lịch. Vậy là bạn đến bản H’Mong nhưng lại ngủ trong nhà sàn của người Thái!
Vì thế chúng tôi đành trở về bán Lác, Mai Châu và chia tay với Hangkia. Quay lại ngắm bản, tôi thấy thật đẹp, nhưng có gì đó hơi buồn.
Chỉ duy nhất có khuôn mặt hồng đầy phấn chấn của những cô gái trẻ, những cậu bé mới lớn đem đến niềm vui của năm mới…Không khí Tết ở Tây Bắc khác nhiều dưới miền xuôi.
