Vì khách sạn của chúng tôi nằm ở thị trấn Nyaung-U, nên chùa Shwezigon là nơi chúng tôi đến thăm đầu tiên. Đây là một trong số chùa lớn bậc nhất Bagan và có lịch sử gắn liền với thời kỳ thịnh vượng của Bagan, đã tồn tại gần nghìn năm (mặc dù cũng bị hư hại nhiều do động đất và thời gian).
Chúng tôi tìm chỗ để dựng xe máy, vì không thấy có chỗ nào “gửi xe”. Đây là điểm dừng chân đầu tiên nên tôi không biết rằng, ở Bagan không có ai trông giữ xe máy cả, mọi người đều tự tìm chỗ trống dưới bóng cây để dựng xe, mà không sợ bị mất. Nhiều người để luôn cả giầy dép bên cạnh xe máy của mình.
Từ xa, chúng tôi đã nhìn thấy tháp vàng lớn của chùa và đặc biệt là con sư tử lớn – người bảo vệ đền. Chùa có bốn cửa về bốn hướng, nhưng hiện nay chỉ có cửa phía nam và phía tây được sử dụng.
Để đi vào chùa, chúng tôi đi qua một hành lang rất dài, bên trong là khu chợ bán hàng lưu niệm và một số sản phẩm địa phương. Tôi thấy rất ngạc nhiên vì nghĩ rằng việc mua bán sẽ làm ảnh hưởng đến không gian yên tĩnh của chùa. Nhưng đây không phải là chùa duy nhất có chợ kiểu này, ở Yagon tôi cũng đi qua khu cửa hàng rất dài dọc theo hành làng dẫn vào ngôi chùa lớn nhất Yagon.
Đây là đoạn hành làng sát cổng chùa nên không còn hàng quán nữa.
Bước chân vào chùa, vì là ngôi chùa đầu tiên, nên chúng tôi rất kinh ngạc khi nhìn thấy bảo tháp mạ vàng lớn (sau này chúng tôi đã được chứng kiến rất nhiều chùa có bảo tháp lớn như thế này và còn lớn hơn nữa!).
Truyền thuyết kể rằng, vua Anawrahta – vị vua đầu tiên trong số những người xây dựng vĩ đại của Bagan – đã lựa chọn địa điểm xây dựng ngôi chùa này bằng cách để một con voi trắng, trên lưng đặt một thánh tích là xương của Đức Phật Gautama. Nhà vua để con voi đó tự do đi lang thang và tuyên bố rằng bất cứ nơi nào con voi dừng lại sẽ được chọn để xây dựng chùa. Con voi cuối cùng đã dừng lại trên một cồn cát và ngôi chùa đã được dựng lên ở đó. Vì vậy, tên của chùa Shwezigon có nghĩa là “chùa vàng trên cồn cát”.
Ngôi chùa là một trong số nguyên mẫu của bảo tháp Miến Điện, bao gồm một bảo tháp mạ vàng hình tròn với năm tầng và xung quanh là những ngôi đền và tháp nhỏ hơn. Việc xây dựng chùa Shwezigon bắt đầu từ thời vua Anawrahta, người sáng lập ra triều đại Pagan, vào năm 1059 -1060 và được hoàn thành vào năm 1102, dưới triều đại của con trai ông là vua Kyansittha. Trải qua nhiều thế kỷ, do bị hư hại bởi nhiều trận động đất và thời gian nên chùa đã được khôi phục lại nhiều lần. Trong những lần cải tạo gần đây, bảo tháp đã được dát bằng hơn 30.000 tấm đồng, nhưng phần sân thượng dưới cùng vẫn còn giữ như cũ.
Chùa Shwezigon được cho là lưu giữ xương cổ và trán của Đức Phật Gautama được mang từ Prome về và răng của Phật Gautama được mang từ Ceylon (Sri Lanka) về. Chùa có dạng hình nón được hình thành bởi năm sân thượng vuông với khối trụ nón ở trung tâm, trên đỉnh có một chiếc ô lớn bằng vàng có hình đính đá quý.
Theo quy định mới của Ban quản lý di sản, chùa Shwezigon cũng như tất cả các chùa ở Bagan đều cấm du khách leo lên các tầng trên của bảo tháp, mà chỉ đi vòng quanh bảo tháp ở sân dưới cùng.
Trong chùa có bốn bức tượng Phật đứng bằng đồng tượng trưng cho Đức Phật thời đại hiện nay có chiều cao từ 3,7 đến 4,0 m. Đó là Đức Phật Kakusandha ở mặt phía bắc, Đức Phật Konagamana ở phía đông, Đức Phật Kassapa ở phía nam và Đức Phật Gautama ở phía tây. Tất cả những bức tượng Phật này đều được đúc bằng đồng và tay phải đưa ra với ý nghĩa là “không sợ ” và tay trái cầm áo choàng của nhà sư. Bên dưới bức tượng Phật Kassapa có một cặp dấu chân được chạm khắc tinh xảo trên phiến đá sa thạch; chúng được chạm khắc từ một phiến đá lớn “hình lá bồ đề”. Ảnh chụp bức tượng ở phía tây, vì bên trong điện tối nên không nhìn rõ bức tượng.
Chùa có diện tích khá lớn. Xung quanh bảo tháp lớn là một số bảo tháp và những gian điện thờ bằng gỗ được trang trí bằng mái nhiều tầng và mái nhọn.
Gác trống và gác chiêng (nhà mình là chuông) ở trong khuôn viên của chùa.
Cạnh bức tường bao quanh chùa Shwezigon có một cột đá với dòng chữ Mon viết cho vua Kyansittha thể hiện lòng tôn kính ông.
Hai bên đường vào cổng phía tây, tôi nhìn thấy những bức tượng lớn như thế này, nhưng chưa tìm hiểu được ý nghĩa.
Có nhiều tháp và đền kiến trúc khác nhau nằm rải rác trong khuôn viên rộng xung quanh bảo tháp. Có lẽ, những tháp và đền này được xây dựng và bả tồn trong các thời kỳ khác nhau.
Danh sách chùa tháp của Bagan mà chúng tôi dự định sẽ đi thăm rất dài, vì vậy chúng tôi không thể nán lại nơi này lâu được. Tuy rằng mỗi ngôi chùa đều có những điều đặc biệt riêng, nhưng chùa Shwezigon vẫn là ngôi chùa rất ấn tượng.
