Hồ Balaton là khu du lịch nghỉ dưỡng nổi tiếng ở Hungaria, hàng năm có đến triệu lượt khách đến với Balaton. Điều đặc biệt là mặc dù rất đông khách du lịch từ khắp thế giới, ngôi làng bên bờ hồ Balaton vẫn giữ nguyên được nét cổ truyền.
Những mái nhà hình vòm, được lợp bằng rạ – được gọi là “thatched roof”, có độ dầy 20cm, có độ bền tới 15 năm. Mặc cho thế giới thay đổi, người dân nơi đây vẫn duy trì công việc thay mái rạ khi cần thiết, để giữ nguyên nét đẹp truyền thống.
Thatched roof là những mái nhà được làm thủ công bằng các loại cây khô như rơm, rạ, lá sậy, lá cọ… được xếp thành lớp để nước không đọng lại trên mái nhà khi trời mưa. Do phần lớn lớp rơm rạ hay lá cọ vẫn khô ráo và là lớp cách nhiệt rất tốt nên mái rạ giữ ấm không khí trong nhà và làm mát vào mùa hè.
Đây là một phương pháp lợp cũ và đã được sử dụng trong cả ở các nước có khí hậu nhiệt đới và ôn đới.
Mái rạ vẫn còn được sử dụng ở các nước đang phát triển, thường là với các loại thực vật địa phương với chi phí thấp. Ngược lại ở một số nước phát triển hiện nay như châu Âu, đó lại là sự lựa chọn của một số người giàu có muốn có một cái nhìn mộc mạc cho ngôi nhà của họ, giống như một mái nhà sinh thái thân thiện hoặc là những người muốn gìn giữ một truyền thống lâu đời.
Trong ngôi làng này, người ta vẫn giữ nguyên cách nung đồ sứ thủ công, trong những lò nung gia đình truyền thống và độc đáo của địa phương.
Chúng tôi đến làng vào buổi sáng một ngày đầu đông. Trời lạnh nhưng có nắng nên thật dễ chịu. Dạo quanh ngôi làng, chúng tôi như trở về quá khứ…Thanh bình, giản dị và chân thật, đó là cảm giác hiếm có được khi ở VN.
Sống trong môi trường như thế này, làm sao tâm hồn con người ta không rộng mở, khoan dung? Chính sự mộc mạc và bình dị của làng quê thế này mới sản sinh ra những con người chính trực và mạnh mẽ.
Truyền thống lợp nhà bằng rơm rạ có ở tất cả các nước châu Âu. Theo truyền thống, người ta chỉ thay lớp rơm rạ phía bên trên sau mỗi thời kỳ, vẫn giữ nguyên lớp dưới, do vậy có những mái nhà dày đến mấy chục cm. Rơm rạ được bó chặt thành từng bó nhỏ trước khi lợp, và được ghim với nhau. Có nơi người dân phun thêm dầu hoặc sơn để bảo vệ mái.
Chúng tôi gặp lại những nếp nhà mái rạ tại một thị trấn cách Copenhagen 15 km về phía bắc, thị trấn Ilumpur, khi đến chơi gia đình người bạn Đan Mạch.
Buổi sáng, chúng tôi dắt chó đi dạo trong rừng và đi qua ngôi làng bên cạnh. Những ngôi nhà lợp mái rạ theo truyền thống địa phương vẫn được duy trì.
Chúng tôi thật sự ngạc nhiên, không thể nghĩ rằng ở đất nước Bắc Âu phát triển bậc nhất thế giới này, nhiều người dân vẫn sống bình dị trong những ngôi nhà được gìn giữ qua bao thế hệ.
Buổi chiều, những con vịt trời, hải âu bay về bãi cỏ xung quanh một ngôi nhà có cối xay nước, nằm trên bờ hồ nhỏ. Ngôi nhà có hai lớp mái, trên lợp rạ, dưới là mái ngói, có vẻ không giống các ngôi nhà trong thị trấn. Có lẽ nó được dùng để cất giữ lúa mỳ và bột… bởi vì đầu nhà là chiếc cối xay nước vẫn hoạt động đều đều!
Thông thường mái nhà bằng rơm rạ ít phủ lưới, chỉ có ở các vùng gần biển, bởi chúng hạn chế quá trình bốc hơi nước và giảm tuổi thọ của mái. Những lớp rêu trên mái nhà không đáng ngại, nếu chúng không mọc quá dày.
Độ dày của mái nhà sẽ giảm theo năm tháng, vì lớp trên của mái sẽ bị mục nát dần và bị gió cuốn đi. Do vậy mỗi địa phương lại có cách bảo vệ và thay thế lớp rơm rạ khác nhau. Ở Ilumpu người ta lợp lên trên đỉnh mái một lớp rạ dày hơn và được cột chặt với những thanh gỗ.
Những mái nhà bằng rơm rạ này tuy không dễ dàng cháy được, nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ, nhất là khi tất cả các gia đình sống trong những ngôi nhà truyền thống đều dùng lò sưởi. Vì vậy, việc kiểm tra chất lượng ống khói và xem xét chỗ mái nhà tiếp giáp với ống khói là công việc mà người chủ hết sức lưu tâm. Tất nhiên, sống trong những ngôi nhà như thế này thì việc đốt nến hay sử dụng lò sưởi củi là rất cẩn trọng.
Sự hiện đại hóa đã lan khắp châu Âu, tràn cả vào những ngôi nhà mái rạ. Những ngôi nhà đã được xây dựng trên 400 năm, mái rạ có lẽ phải thay đến 30 lần… nhưng người ta vẫn tiếp tục làm điều đó, vì giá trị và ý nghĩa truyền thống của họ được trân trọng và gìn giữ cho các thế hệ mai sau.
